Τα αγριοκάτσικα των ελληνικών νησιών

Μια βόλτα στις ορεινές ομορφιές ενός νησιού ή το αγνάντι των βράχων που αγκαλιάζουν την έρημη παραλία που ανακάλυψες, είναι πολύ πιθανό να σε φέρουν μπροστά σε μια μαγική εικόνα. Κατσικάκια να ακροβατούν… σχεδόν να αιωρούνται στους γκρεμούς και με πρωτοφανή άνεση να ανεβαίνουν στο βουνό. Αυτά είναι τα αγριοκάτσικα της Ελλάδας που συναντάμε πολύ συχνά σε διάφορα νησιά. Σε κοιτούν με αυθάδεια και απορία καθώς ισορροπούν στις απόκρημνες σχισμές των βράχων, ίσως και λίγο θυμό που εισβάλλεις με θράσος στον παράδεισο της ελευθερίας τους.

Τα αγριοκάτσικα ανήκουν στην τάξη των Αρτιοδάκτυλων και η φύση τα έχει προικίσει με ασύλληπτες δυνατότητες ισορροπίας και αλμάτων. Μασούν οτιδήποτε φυτρώνει και μπορούν να φτάσουν σε πολύ δυσπρόσιτα σημεία για να εξασφαλίσουν την τροφή τους. Οι καρδιακοί παλμοί τους είναι κατά μέσο όρο 135 χτύποι ανά λεπτό που μεταφράζεται σε 15 αναπνοές το δευτερόλεπτο. Τα αγριοκάτσικα των Ελληνικών νησιών δεν πίνουν θαλασσινό νερό όπως πιστεύεται. Μερικές φορές πίνουν υφάλµυρα νερά ή νερά από πηγάδια και γεωτρήσεις. Όλα βόσκουν χορτάρια και βότανα, τα οποία, λόγω της εγγύτητάς τους στη θάλασσα, έχουν µεγάλη περιεκτικότητα σε χλωριούχο νάτριο, δηλαδή σε αλάτι. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε την πολυποίκιλη, ιδιαίτερη και µυρωδάτη χλωρίδα των αιγαιοπελαγίτικων νησιών, κάνουν αυτά τα ζώα να έχουν πολύ νόστιµο κρέας. Η παραδοσιακή κουζίνα των περισσότερων νησιών περιλαμβάνει περίτεχνες και αριστουργηματικές συνταγές με αγριοκάτσικα που συχνά είναι πιο περιζήτητα από τα ψάρια.

Η χώρα μας είναι πολύ φιλόξενη γι΄ αυτά τα ζώα εδώ και αιώνες και στην εποχή μας είναι η πρωταθλήτρια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον πληθυσμό κατσικιών αφού αριθμεί περίπου 4 εκατομμύρια από αυτά τα συμπαθητικά ζωάκια στην επικράτειά της. Παρ´όλα αυτά, ο τόσο μεγάλος πληθυσμός αυτών των ζώων μοιάζει να έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, λόγω της υπερβόσκησης. Τα κατσίκια είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα των νησιών του Αιγαίου. Τα νησιά δεν ήταν πάντα τόσο ξερά και δεν φταίνε μόνο οι φωτιές για την αποψίλωση του τοπίου, αλλά -όσο κι αν μοιάζει αστείο- και η μεγάλη ζήτηση κατσικίσιου κρέατος. Σε πολλά νησιά ο αριθμός των κατσικιών είναι πολλαπλάσιος των κατοίκων σε σημείο που να αποτελούν απειλή για το φυσικό περιβάλλον με την υπερβολική βοσκή της άγριας βλάστησης του τόπου. Για τον λόγο αυτό πολλά από τα ζώα αυτά πλέον υποσιτίζονται και το γόνιμο χώμα των νησιών χάνεται μαζί με τον υδροφόρο τους ορίζοντα. Το παραδοσιακό σύστημα κτηνοτροφίας που είχε την εμπειρική γνώση και κατανόηση του πόσα ζώα μπορούν να εκτραφούν σε μια περιοχή τα βλέπουμε και σήμερα σε όλα τα νησιά, με τις ξερολιθιές και τα καλντερίμια που χρησιμοποιούνταν για να κατατμηθούν οι περιοχές βόσκησης.

Οι νησιώτες όμως δεν εξαντλούσαν τη φύση γιατί ήξεραν ότι αυτοί θα πληγώνονταν στο τέλος. Όταν τη δεκαετία του 1980, οι κρατικές αρχές ακολούθησαν μια ευρωπαϊκή πολιτική -που αποδείχθηκε καταστροφική για τα νησιά και απαξίωσε αυτό το αρχαίο και δοκιμασμένο σύστημα διαχείρισης με το να ενθαρρύνει τους νησιώτες -κτηνοτρόφους και μη- να λαμβάνουν ετήσια επιδότηση για όσα περισσότερα αιγοπρόβατα θα αποφάσιζαν να εκθρέψουν, χωρίς να τηρούνται η φέρουσα ικανότητα, η μέριμνα διαχείρισης ή να υπάρχει προϋπόθεση παραγωγής προϊόντων οδηγηθήκαμε στη σημερινή δεινή θέση. Στην καταστροφή του βιότοπου των νησιών από την υπερβόσκηση, στην διάβρωση των εδαφών αλλά και στην καταστροφή του κτηνοτροφικού κλάδου καθώς δεν υπάρχουν πλέον βοσκότοποι για τον αφύσικα μεγάλο αριθμών των αγριοκάτσικων σε κάθε νησί. 

Μια οικολογική καταστροφή των νησιών μας για τη διασφάλιση της ικανοποίησης του τουρισμού και των επισκεπτών του καλοκαιριού από κάθε γωνία της γης που επιθυμούν να απολαύσουν παραδοσιακά πιάτα με το λαχταριστό αγριοκάτσικο του νησιού. Χρειάστηκε όμως η πανδημία για να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πολύ σημαντικός τουρισμός δεν μπορεί να εξασφαλίζει τη μόνιμη και σταθερή επιβίωση των νησιωτικών κοινωνιών μας. Χρειάζεται την αφύπνιση και την ενσυναίσθηση όλων μας!

Inspiration credit to: https://archipelago.gr/apaxiosi-ton-ellinikon-nision/