Τήλος. Το ελληνικό νησί των ελεφάντων

Ελέφαντες στην Ελλάδα; Κι όμως… Μπορεί να μην υπήρχαν στο πρόσφατο παρελθόν όμως επιβεβαιωμένα υπήρξαν και έμειναν για χιλιάδες χρόνια σε ένα από τα νησιά μας… στην Τήλο.

Η Τήλος είναι ένα από τα νοτιότερα, ακριτικά νησιά των Δωδεκανήσων. Το 1970 ο καθηγητής παλαιοντολογίας Νικόλαος Συμεωνίδης ανακάλυψε στο σπήλαιο Χαρκαδιό, στην περιοχή της Μισαριάς, ένα νεκροταφείο ελεφάντων, Το σπήλαιο είναι κλειστό, καθώς οι ανασκαφές δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί αλλά δίπλα έχει δημιουργηθεί μουσείο όπου έχουν εκτεθεί τα οστά περισσότερων από 90 ελεφάντων, του μοναδικού είδους της Τήλου.

Ας δούμε όλα τα ενδιαφέροντα πράγματα που γνωρίζουμε μέχρι τώρα για αυτούς.

🐘 Στην Τήλο, πριν από 45.000 χρόνια, μετανάστευσαν οι ελέφαντες από την Ασία, περνώντας πιθανόν από χερσαίες γέφυρες ή κολυμπώντας κάποια πιο μικρή απόσταση από τη σημερινή.

🐘 Τους ονομάζουν ελέφαντες νάνους. Υπολογίζεται ότι έφταναν περίπου το 1,5 μέτρο, ζύγιζαν περίπου 500 με 600 κιλά και είχαν χρόνο ζωής που μάλλον ξεπερνούσε τα 40 με 50 χρόνια. 

🐘 Δεν ήταν αυτό το αρχικό τους μέγεθος. Η εξέλιξή τους σε νάνους οφείλεται στο ιδιόμορφο νησιωτικό περιβάλλον με τα εξής χαρακτηριστικά: περιορισμένη τροφή, ορεινό έδαφος, αδυναμία ανταλλαγής γενετικού υλικού, απουσία σαρκοφάγων ειδών, κάλυψη του νησιού με ηφαιστειακό υλικό κ.λπ. 

🐘 Μπορεί να μην είναι γνωστοί για τις κολυμβητικές τους ικανότητες, όμως αν το καλοσκεφτούμε, εκείνες είναι που οδήγησαν τους ελέφαντες του ηπειρωτικού χώρου στο νησιωτικό παράδεισο.

🐘 Αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, μακριά από το ψύχος που επικρατούσε τότε στους τόπους όπου ζούσαν, κολύμπησαν αρκετά για να φτάσουν στην Τήλο και εγκαταστάθηκαν σε μια περιοχή όπου υπήρχε νερό αλλά και ένα έτοιμο σπιτικό, στο σπήλαιο. Ένα ευνοϊκό, προστατευμένο περιβάλλον, όπου οι νάνοι ελέφαντες της Τήλου ζούσαν μέχρι πριν από 3.500 με 4.000 χρόνια, μαζί με τα μικρά τους.

🐘 Από αυτή τη χρονολόγηση προκύπτει ότι είναι οι τελευταίοι ελέφαντες στην Ευρώπη. 

🐘 Σε ό,τι αφορά τους λόγους της εξαφάνισής τους, οι επιστήμονες δεν μπορούν να είναι σίγουροι. Πάντως εξετάζονται διάφορες παράμετροι, όπως η ηφαιστειακή δραστηριότητα, η αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος (π.χ. το πλειστόκαινο), η άνοδος της στάθμης της θάλασσας (μέχρι πριν από 20.000 χρόνια η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη) και η μείωση της έκτασης των νησιών στο ένα τρίτο του αρχικού τους μεγέθους. Συγκεκριμένα, η Τήλος ήταν 2,5 φορές μεγαλύτερη απ’ ότι σήμερα.

🐘 Μέχρι σήμερα από ανασκαφές έχουν εξαχθεί περίπου 10.000 τμήματα από τους σκελετούς νάνων ελεφάντων και αυτό το υλικό αποτελεί μόνο το 30% του υπάρχοντος ακόμα μέσα στο Σπήλαιο.

🐘 Σε αυτό το σπήλαιο, έχουν βρεθεί επίσης #νεολιθικά κεραμικά και εργαλεία από πέτρα, αλλά και οστά από ελάφια που είναι πολύ παλαιότερα από τα οστά των ελεφάντων (περίπου 140.000 π.Χ.).

🐘 Δεν γνωρίζουμε αν ό άνθρωπος ποτέ συνάντησε και κυνήγησε τους ελέφαντες της Τήλου, όμως έχουν κάτι να μας διδάξουν: το πόσο σημαντικό είναι το περιβάλλον για όλα τα έμβια όντα. Όλα τα ζητήματα των εξαφανίσεων ζωικών ειδών συνδέονται με τη μεταβολή της βιοποικιλότητας, τις φυσικές και κλιματολογικές αλλαγές αλλά και φυσικά την ανθρώπινη παρέμβαση. Σήμερα, η σημασία του έγκειται στην ευαισθητοποίηση των κατοίκων της Ευρώπης, και όχι μόνο.

🐘 Η Τήλος είναι ένα νησί με τραχείς, ορεινούς, αλλά κατάφυτους λόφους και κοιλάδες όπου φυτρώνουν τετρακόσια είδη λουλουδιών και βοτάνων, ενώ ζουν πολλά είδη σπάνιων πουλιών (σπιζαετοί, γεράκια, αηδόνια, καρδερίνες, ερωδιοί, μελισσοφάγοι κ.ά.). Έχει γραφικά χωριά και μαγευτικές παραλίες.

🐘 Το νησί είναι ένα τεράστιο οικολογικό πάρκο , προστατευμένο από την συνθήκη Natura 2000 (το μοναδικό της Μεσογείου!) 

Η δύναμη της φύσης είναι ανυπέρβλητη και η εξέλιξη της είναι από τα μαγικότερα πράγματα αυτής της ύπαρξης. Ας προσπαθούμε, ως ανθρώπινα όντα, από τη μεριά μας να συμβαδίζουμε μαζί της και να είμαστε απλοί παρατηρητές και αρμονικοί συνοδοιπόροι. Έχει πολλά να μας προσφέρει και να μας διδάξει.

16 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα του Ελέφαντα