Σεπ
Οι αχινοί, το ευαίσθητο αυτό είδος της θαλάσσιας ζωής κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι βασικές αιτίες είναι η ρύπανση της θάλασσας, η υπερβολική αλίευση για την απόκτηση των αυγών τους που αποτελούν ακριβό και εκλεκτό έδεσμα και η εισβολή του μακρυάκανθου μαύρου αχινού, του αχινού μετανάστη από τον Ινδικό ωκεανό που έχει κατακλύσει το βυθό του Αιγαίου Πελάγους και φαίνεται να εκτοπίζει τον ντόπιο ενδημικό αχινό μέρα με την μέρα. Ο Λεσσεψιανός μετανάστης Diadema Setosum είναι ένας τυπικός αχινός με μακριά αγκάθια, τα αγκάθια του μπορούν να ξεπεράσουν τα 30 εκατοστά, που στο άγγιγμα τους φέρουν ένα ήπιο δηλητήριο. Η παρουσία του δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή, γιατί οι λεπτές και μακριές ακίδες του κάτω από τα βράχια δεν διακρίνονται με την πρώτη ματιά από την επιφάνεια ή κατά την κολύμβηση χωρίς μάσκα. Αποτέλεσμα; Γίνεται πολύ ευκολότερη η επαφή με τα αγκάθια του από μια λανθασμένη κίνηση. Έχει παρατηρηθεί ότι άτομα του diadema καλύπτουν άτομα του ενδημικού αχινού και τους επιτίθονται. Αν συνεχιστεί το φαινόμενο αυτό, ο ενδημικός αχινός θα εξαφανιστεί και μαζί με αυτόν όλες οι πολύτιμες ιδιότητες του για την υγεία αλλά και οι σημαντικές γνώσεις που έχει προσφέρει στην ανθρωπότητα.
Μαρτυρίες για κατανάλωση αχινού στην Ελλάδα, υπάρχουν από το 3.000 π.Χ. και από το 1792 ήταν γνωστό σαν εµπορεύσιµο είδος. Απέκτησε γρήγορα τη φήμη μιας ισχυρής αφροδισιακής τροφής. Στην αρχαία Ελλάδα η χρήση του ως ξεχωριστό έδεσμα ήταν ευρεία αλλά συγχρόνως αποτελούσε και φάρμακο για πολλές δερματολογικές παθήσεις. Στη ρωμαϊκή αρχαιότητα, ο αχινός λατρεύτηκε τόσο που υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές του στις περιγραφές των πολυσυζητημένων ρωμαϊκών συμποσίων, με διάφορες παραλλαγές του, ωμός ή μαγειρεμένος. Σήμερα τον απολαμβάνουμε κυρίως ωμό με λεμόνι, τρόπος που φαίνεται να είναι και ο καλύτερος και αυτός που αναδεικνύει την αλμύρα της θάλασσας. Αν μαζέψουμε μόνο τα αβγά, καλό είναι να τα τρώμε σε λιγότερο από 12 ώρες από τότε που βγήκαν απ’ τη θάλασσα, έχοντάς τα διατηρήσει σε ψυγείο (σε θερμοκρασία 4º C). Είναι τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνη Α και D και κυρίως Β6 (1 κουταλιά της σούπας μπορεί να καλύψει το 20% των ημερήσιων αναγκών μας), θειαμίνη Β1, νιασίνη, φώσφορο και ψευδάργυρο που πλέον όλοι γνωρίζουμε την ευεργεσία του στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Η Β6 είναι υπεύθυνη για τον μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών και επιδρά στη φυσιολογική λειτουργία του μυϊκού ιστού του εγκεφάλου και γενικότερα του νευρικού μας συστήματος. Επίσης, μια μόνο κουταλιά αυγών αχινού καλύπτουν το 12% των ημερήσιων αναγκών μας σε χοληστερόλη. Αποτελούν μια καλή πηγή ω-3 λιπαρών οξέων που προστατεύουν σημαντικά την καρδιακή λειτουργία και έχουν ελάχιστες θερμίδες. Παρέχει επίσης μια καλή ποσότητα σιδήρου, οπότε βοηθά στην πρόληψη ή τη θεραπεία της αναιμίας από ανεπάρκεια σιδήρου. Είναι πλούσια πηγή ιωδίου και έτσι βοηθά στην πρόληψη του υποθυρεοειδισμού (ακριβώς εξαιτίας αυτού, η χρήση του δεν συνιστάται σε περίπτωση υπερθυρεοειδισμού). Η κατανάλωση αχινού πρέπει να γίνεται προσεκτικά και να αποφεύγεται από άτομα τα οποία έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα όπως οι εγκυμονούσες, οι ηλικιωμένοι και άτομα με σοβαρές ασθένειες. Το γεγονός ότι ο αχινός καταναλώνεται ωμός αυξάνει τον κίνδυνο για την εμφάνιση του βακτηρίου της λιστερίας ή σαλμονέλας το οποίο προκαλεί τροφική δηλητηρίαση και στις ευπαθείς ομάδες μπορεί να οδηγήσει σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.
Πέρα από τη θρεπτική του αξία ο αχινός έχει προσφέρει τις υπηρεσίες του και στην επιστήμη. Στη δεκαετία του ´70, ο τρόπος που ένα σπερματοζωάριο γονιμοποιούσε ένα ωάριο και η διαφοροποίηση στη συνέχεια των βλαστοκυττάρων εξετάστηκε με λεπτομέρεια σε αχινούς. Η εξωσωματική γονιμοποίηση, μέθοδος που χαρίζει το θαύμα της απόκτησης ενός παιδιού όταν υπάρχει πρόβλημα υπογονιμότητας, μελετήθηκε πρώτα και προσεχτικά με την αναπαραγωγή του αχινού. Από την άλλη μοιάζει να κρατάει και το μυστικό για την αιώνια νεότητα. Οι αχινοί είναι πλάσματα με θαυμαστές ικανότητες και μια εξ αυτών είναι αναγεννητική: μπορούν γρήγορα να αναπλάσουν τα αγκάθια τους σε περίπτωση που αυτά σπάσουν. Τώρα οι επιστήμονες ανακαλύπτουν ότι ορισμένα είδη τους δεν γερνούν ποτέ: είτε ζουν πολλά είτε λίγα χρόνια, ως τον θάνατό τους δεν εμφανίζουν σημάδια κακής υγείας και δεν χάνουν στο ελάχιστο την αναγεννητική ικανότητά τους. Επίσης τα ποσοστά θνησιμότητάς τους δεν αυξάνονται σε μεγάλη ηλικία, αντιθέτως, εξακολουθούν μέχρι τέλους να αναπαράγονται με την ίδια «νεανική» σφριγηλότητα. Καθώς οι αχινοί μοιράζονται αρκετές γενετικές συγγένειες με τους ανθρώπους, οι επιστήμονες που έκαναν την ανακάλυψη ελπίζουν ότι η μελέτη των αναγεννητικών μηχανισμών τους θα οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης γήρανσης. Αν εντοπιστούν οι μηχανισμοί που επιτρέπουν στους αχινούς να αψηφούν τη γήρανση και διερευνηθεί ο ρόλος τους στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος ίσως επιτύχουμε οι άνθρωποι να βρούμε το κλειδί της διατήρησης του νεανικού μας σφρίγους έως τα βαθειά μας γεράματα.
Οι αχινοί, οι γνωστοί μας ντόπιοι αχινοί, είναι εξαιρετικά πολύτιμοι θαλάσσιοι οργανισμοί και ζητούν απεγνωσμένα τη βοήθεια μας και την προστασία τους. Προστασία από τη ρύπανση των θαλασσών, προστασία από την υπεραλίευση τους αλλά κυρίως προστασία και την εισβολή του νέου δηλητηριώδους μακρυάκανθου αχινού που βρήκε στις ελληνικές θάλασσες τον παράδεισο του…..
