Σημεία στίξης και συναισθήματα

Θέλω να μιλήσουμε.Θέλω να μιλήσουμε!Θέλω να μιλήσουμε…

Σημεία στίξης… η μελωδία του γραπτού λόγου. Χρειάζεται μόνο μια γρήγορη ματιά για να καταλάβουμε ποια πρόταση από αυτές δηλώνει αυστηρό ύφος… ποια ενθουσιασμό… και ποια κρύβει υπονοούμενα. Απίστευτο ε; Είναι ακριβώς ίδιες λέξεις και μόνο ένα τόσο δα σημαδάκι, το σημείο στίξης, προσδίδει στην έκφραση ένα ύφος.

Πόσο μαγικός είναι ο ανθρώπινος λόγος! Με την ανάλογη κύμανση της φωνής ο ομιλητής μπορεί να διακρίνει την ερώτηση, να τονίσει ορισμένα στοιχεία, να εκφράσει τη βεβαιότητα του, την επιφύλαξη ή την έκπληξή του σχετικά με κάτι. Στο γραπτό, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδοθούν στη γραφή οι διακυμάνσεις της φωνής τού ομιλητή της γλώσσας όμως τα σημεία στίξης αποδίδουν μέρος των χρήσεων που μπορεί να εκφράσει ο φυσικός ομιλητής.

Σήμερα, η γραπτή επικοινωνία έχει αντικαταστήσει, σχεδόν μονοπωλήσει, όχι μόνο τη τηλεφωνική αλλά και τη φυσική παρουσία. Μπορείτε να σκεφτείτε, πόσες παρανοήσεις και παρεξηγήσεις μπορούν να συμβούν επειδή είτε από παράλειψη είτε από κεκτημένη ταχύτητα κάποιου δεν έχει χρησιμοποιηθεί το σωστό σημείο στίξης; Επίσης, το ίδιο σύμβολο μπορεί να εκφράσει πάνω από ένα συναισθήματα. Όπως το θαυμαστικό, που μπορεί να δηλώνει θυμό αλλά και χαρά. 

Παρά το γεγονός ότι πλέον μοιάζουν αναπόσπαστο κομμάτι της γραφής, αν ξεσκονίσουμε λίγο το παρελθόν θα δούμε πως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι, μιας και στους ιστορικούς χρόνους η στίξη δεν υπήρχε καν. Οι πάπυροι δεν ήταν παρά ένα κατεβατό από λέξεις ριγμένες και ήταν δουλειά του αναγνώστη να βάλει παύσεις και να διακρίνει πού αρχίζει και πού τελειώνει κάθε πρόταση. Μια διαδικασία δύσκολη που άφηνε τον γραπτό λόγο προνόμιο μόνο των μορφωμένων. Για μας τους Έλληνες μεγάλο όνομα ήταν ο πνευματώδης κωμωδός Αριστοφάνης, ο οποίος από τον 5ο αιώνα π.Χ. εφηύρε σημεία στίξης για να βοηθήσει τον αναγνώστη να καταλάβει τα σατιρικά κείμενά του. Ο Αριστοφάνης χρησιμοποίησε ένα σύστημα τριών τελειών σε διάφορα ύψη στο τέλος της πρότασης, με κάθε τελεία να σηματοδοτεί μια μεγαλύτερη ή μικρότερη παύση. Παρά το γεγονός όμως ότι η στίξη του ήταν εύκολη στη χρήση και την κατανόηση, δεν επικράτησε στην αρχαία Ελλάδα. Η στίξη όπως την ξέρουμε σήμερα άρχισε να παίρνει μορφή στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όταν οι λόγιοι αποφάσισαν να τη χρησιμοποιήσουν και φυσικά εμπνεύστηκαν από τον Αριστοφάνη μας. Κομμάτι της μελωδικότητας του γραπτού λόγου, όσο και αν μας φαίνεται αυτονόητο είναι και οι τόνοι. Στη γλωσσολογία ο τόνος είναι ένα διακριτικό σημείο που συνοδεύει ένα γράμμα και δίνει φωνητικές πληροφορίες για την προφορά του. Με το δικό τους τρόπο δίνουν δυναμική σε κάποιες συλλαβές ενώ η έλλειψη τους την αποδυναμώνουν.

Σημάδι των καιρών, η υπεραπλούστευση της ελληνικής γλώσσας, χάριν ευκολίας καθώς και η χρήση των greeklish τείνουν να εξαλείψουν τον τονισμό αλλά και τα στοιχεία επιτονισμού. Η νέα γενιά χρησιμοποιεί τα κίτρινα προσωπάκια (emoji) και κινούμενες εικόνες (gif) κάνοντας μεν πιο διασκεδαστική την επικοινωνία αφήνοντας κατά μέρος τη τεράστια γλωσσική κληρονομιά μιας. Ακόμη και αν κάποιοι επιμένουν στην μη χρήση τόνων και στην απλούστευση των καθημερινών απλών μηνυμάτων, τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε να μιλάμε περισσότερο με τα χείλη μας και με τη γλώσσα του σώματος μας, παρά με το πληκτρολόγιο… Να βάζουμε τα θαυμαστικά, τα ερωτηματικά και τα αποσιωπητικά με τη φωνή μας. Να βγάλουμε τις οθόνες από μπροστά μας και να φέρουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα κοντά μας.