Οι λαμπάδες του Πάσχα

Ένα από τα πιο ωραία έθιμα του Χριστιανισμού με ρίζες πολύ παλιές χαμένες στα βάθη του χρόνου είναι το άναμμα της λαμπάδας την διάρκεια της Ανάστασης. Με γαλήνη και κατάνυξη οι πιστοί ξεκινούν από τα σπίτια τους κρατώντας τις λαμπάδες στα χέρια τους για να συναντηθούν όλοι μαζί έξω από την Εκκλησία της γειτονιάς τους. Και εκεί, μόλις ακουστεί απ’ τους ιερείς το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου η φράση «Δεύτε λάβετε φως», παίρνουν την ιερή φλόγα και συμμετέχουν στην μυσταγωγία, μεταδίδοντας ο ένας στον άλλον απλόχερα την φωτιά.

Αποτελεί ένα από τα παλιότερα έθιμα αυτής της γιορτής τα οποία παραμένουν «ζωντανά» μέχρι σήμερα.  Η λαμπάδα χρησιμοποιείται από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και την εποχή που οι νεοφώτιστοι χριστιανοί βαφτίζονταν το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα. Η πασχαλινή λαμπάδα αποτελούσε σύμβολο του νέου φωτός του Χριστού, το οποίο επρόκειτο να φωτίσει την ψυχή του νεοφώτιστου, ενώ επιπλέον αναπαριστούσε το φως που έφερε στην ανθρωπότητα ο Χριστός με την Ανάστασή του, έναν συμβολισμό που τελικά επικράτησε μέχρι τις μέρες μας. Ωστόσο ένας ακόμα συμβολισμός, που συνδέεται με την πασχαλινή λαμπάδα, είναι το φως της Άνοιξης που έρχεται να κυριαρχήσει απέναντι στον Χειμώνα αλλά και το φως της αγάπης και της γνώσης!

Στην αρχαία Ελλάδα αντίστοιχες «λαμπάδες» χρησιμοποιούσαν οι αθλητές που συμμετείχαν στις λαμπαδηδρομίες, τους περίφημους πυρσούς, γεγονός που δείχνει την διαχρονικότητα του εθίμου. Τις παλαιότερες εποχές στην αρχαία Αίγυπτο, Ελλάδα, Ρώμη και σε άλλα μέρη κατασκευάζονταν κεριά και λαμπάδες από λίπος ζώων. Από την εθνική λατρεία των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων πήραν τη χρήση του κεριού και οι Χριστιανοί και μάλιστα, έχουν βρεθεί σε κατακόμβες παραστάσεις με παλαιοχριστιανικά κεριά. Στις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές και τελετές έπαιρναν πανηγυρικό χαρακτήρα οι λαμπάδες και η χρήση τους συνδέονταν και με καθαρά λειτουργικές ανάγκες. Στο Βυζάντιο, μάλιστα, σύμφωνα με μια προφορική παράδοση, άναβαν λαμπάδες με ανάγλυφες κέρινες παραστάσεις δικέφαλων αετών και σταυρών μπροστά στο θρόνο της εκκλησίας, όπου κάθονταν ο αυτοκράτορας. Τέτοιες λαμπάδες άναβαν και δεξιά κι αριστερά από την ωραία πύλη και μπροστά σε εικονίσματα αγίων. Τον Μεσαίωνα κάνει την πρώτη του εμφάνιση ως πρώτη ύλη για κεριά το μελισσοκέρι, ένα υλικό που παράγουν οι μέλισσες για να φτιάξουν τις κυψέλες τους. Τα κεριά από μελισσοκέρι ήταν σημάδι βελτίωσης, ανατρέποντας τα φτιαγμένα από λίπος, καθώς αυτά δεν κάπνιζαν και δεν ανέδιδαν δυσάρεστη μυρωδιά όταν καίγονταν. Έτσι τα μελισσοκέρια καίγονταν αγνά και καθαρά χωρίς να καπνίζουν. Όμως, ήταν ακριβά  και γι’ αυτό μόνο οι εύποροι είχαν τη δυνατότητα να τα διαθέτουν. Τέλος, τον 19ο αιώνα με την ανακάλυψη της παραφίνης, που είναι παράγωγο του πετρελαίου, κατασκευάζονται μαζικά και με χαμηλό κόστος οι πρώτες λαμπάδες με την μορφή που τις γνωρίζουμε σήμερα. 

Το Μεγάλο Σάββατο, λοιπόν, την ώρα της Ανάστασης, μικροί και μεγάλοι ανάβουν με το Άγιο φως τις λαμπάδες τους, ανταλλάσσοντας τις αναστάσιμες ευχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμη και το χρώμα της λαμπάδας έχει με τη σειρά του το δικό του ξεχωριστό συμβολισμό. Όλο τον χρόνο, τα κεράκια που ανάβουμε στους ναούς είναι καφέ και, σύμφωνα με το έθιμο, την Μεγάλη Παρασκευή στον Επιτάφιο επίσης κρατάμε καφέ λαμπάδες, διότι το συγκεκριμένο χρώμα συμβολίζει το πένθος των πιστών για τα Πάθη και το θάνατο του Χριστού.  Το βράδυ της Ανάστασης, όμως, ανάβουμε στους ναούς λευκά κεράκια και λευκές λαμπάδες, καθώς το λευκό υποδηλώνει τον εορτασμό για τη χαρά της Ανάστασης του Χριστού, την ελπίδα και το φως της γνώσης και της αγάπης!