Μάι
Στις ειδήσεις, στο διαδίκτυο, φίλοι και συγγενείς… Όλοι μιλούν για τον εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού… Ήρθε στη ζωή μας σαν αυτονόητη απόρροια της πανδημίας και μας έχει προβληματίσει και διχάσει όσο λίγα ζητήματα μέχρι τώρα. Γεγονός πολύ λογικό μιας οι γνώσεις μας για τη νέα γενιά εμβολίων είναι ελλιπείς και κυριαρχεί η παραφιλολογία και η παραπληροφόρηση.
Ας γνωρίσουμε λίγο πιο κοντά την ιστορική διαδρομή των εμβολίων ως ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά επιτεύγματα όλων των εποχών .Η ευλογιά ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία του ανθρώπινου είδους. Πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ. Η πρώτη φυσική απόδειξη της ύπαρξής της είναι ίσως τα φλυκταινώδη εξανθήματα που παρατηρήθηκαν στο μουμιοποιημένο σώμα του Φαραώ Ραμσή V της Αιγύπτου. Η ασθένεια προκαλούσε το θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο κατά το 18ο αιώνα και ήταν υπεύθυνη για το ένα τρίτο του συνόλου των τυφλώσεων. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε 300-500 εκατομμύρια θανάτους. Στις αρχές της δεκαετίας του ’50 υπολογίζεται ότι εμφανίζονταν περίπου 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως. Το 1967 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολόγιζε ότι εκείνη τη χρονιά 15 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια και 2 εκατομμύρια πέθαναν. Ηταν πιθανότατα η πιο τρομακτική ασθένεια στον πλανήτη.
Ο Έντουαρντ Τζένερ ήταν Άγγλος γιατρός, ο επινοητής του εμβολιασμού και θεωρούμενος ως ο “πατέρας της Ανοσολογίας”. Με την ανακάλυψή του θεωρείται ότι έσωσε περισσότερες ζωές σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη ανακάλυψη. Ο Τζένερ παρατήρησε πως όσοι προσβάλλονταν από δαμαλίτιδα, μια μορφή ευλογιάς που προσβάλλει κατά κύριο λόγο τα βοοειδή, δεν προσβαλλόταν ποτέ από ευλογιά.Τον Μάιο του 1796 πήρε το υγρό από τις φυσαλίδες που είχαν εμφανιστεί στο χέρι της νεαρής γυναίκας με συμπτώματα δαμαλίτιδας και αποφάσισε να το μεταγγίσει στο σώμα ενός υγιούς ατόμου για να επιβεβαιώσει όλες του τις προβλέψεις. Πίστευε ότι οι μικροοργανισμοί που προκαλούσαν τη δαμαλίτιδα θα έκαναν το σώμα του υγιούς ατόμου ικανό να αντιμετωπίσει μελλοντικό κρούσμα ευλογιάς. Έτσι και έγινε. Το μικρό αγοράκι στο οποίο μεταγγίστηκε ο ιός νόσησε ελαφρά από δαμαλίτιδα αλλά δεν κόλλησε ποτέ ευλογία. Οι πειραματισμοί του συνεχίστηκαν όπου έφτασε στην επιβεβαίωση των ισχυρισμών και στη δημιουργία του πρώτου εμβολίου. Αν και ο Jenner αμφισβητήθηκε από πολλούς, η μέθοδός του τελικά επικράτησε σώζοντας τα επόμενα χρόνια χιλιάδες κόσμο από την τρομερή αρρώστια. Ήταν η πρώτη ουσιαστικά μεγάλη νίκη της ανθρωπότητας στον πόλεμο κατά των ασθενειών.
Στην περίπτωση της ευλογιάς λοιπόν οι γιατροί τρυπούσαν την κύστη από τους ασθενείς με δαμαλίτιδα, άλειφαν το λεμφικό υγρό σε ίνες μεταξιού και τις άφηναν να στεγνώσουν. Κατευθύνονταν στην επόμενη πόλη και έβαζαν τις ίνες σε νερό, ώστε να ανασυσταθεί το λεμφικό υγρό και στη συνέχεια δημιουργούσαν εκδορές στα μπράτσα ή τα πόδια και περνούσαν το υγρό ώστε να προκληθεί δαμαλίτιδα. Η διαδικασία ήταν ιδιαίτερα κοπιώδης και δύσκολη μιας και η μετακίνηση σε μεγάλες αποστάσεις αποδυνάμωνε τις ιδιότητες του λεμφικού υγρού. Ειδικά η Ισπανία κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες, ώστε να φτάσει το εμβόλιο στις αποικίες της στην κεντρική και τη νότια Αμερική κι έτσι, το 1803, οι υγειονομικές αρχές κατέληξαν σε μια ριζοσπαστική μέθοδο διανομής του εμβολίου στις μακρινές αποικίες της άλλης ηπείρου. Τα ορφανά παιδιά. Το σχέδιο προέβλεπε 22 ορφανά αγόρια από την Ισπανία, να επιβιβαστούν σε ένα πλοίο. Ακριβώς πριν ξεκινήσουν για τις αποικίες, ένας γιατρός θα προκαλούσε δαμαλίτιδα σε δύο από τα αγόρια. Έπειτα από εννέα ή δέκα μέρες ταξιδιού, οι φουσκάλες στο δέρμα τους ήταν έτοιμες, και μια ομάδα γιατρών τις άνοιγε και προκαλούσε με το λεμφικό υγρό την ασθένεια σε δύο ακόμη αγόρια. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν με απώτερο σκοπό η τελευταία δυάδα ορφανών να έχει ακόμη φουσκάλες από τις οποίες θα μπορούσε, να αφαιρεθεί λεμφικό υγρό. Οι γιατροί τότε θα αποβιβάζονταν και θα άρχιζαν να εμβολιάζουν κόσμο. Όταν το καράβι έφτασε στο σημερινό Καράκας, στη Βενεζουέλα, τον Μάρτιο του 1804, είχε απομείνει μία και μοναδική φουσκάλα στο μπράτσο ενός αγοριού. Κι όμως ήταν αρκετό για να εμβολιαστούν 12.000 άτομα μέσα σε δύο μήνες και πάνω από 200.000 άτομα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε λιγότερο από μία δεκαετία σώζονται εκατομμύρια ζωές.
Η μέθοδος του Jenner άρχισε να εφαρμόζεται στην Ελλάδα, γύρω στο 1800, και η πρώτη αναφορά της γίνεται το 1802 στα Ιόνια νησιά. Παρ’ όλο που ο Jenner είναι ο πρώτος που εφάρμοσε συστηματικά τον εμβολιασμό εναντίον της ευλογιάς, πρωτοπόροι του εμβολιασμού θεωρούνται οι Έλληνες γιατροί Εμμανουήλ Τιμόνης (1669-1720) από τη Χίο και Ιάκωβος Πυλαρινός (1659-1718) από την Κεφαλονιά. Περνούν εκατό περίπου χρόνια από την ανακάλυψη του Jenner και το 1880 ο Pasteur ανακαλύπτει το εμβόλιο για τη χολέρα των πτηνών και δίνει ώθηση στην έρευνα για τα εμβόλια. Το 1888 ιδρύεται το Ινστιτούτο Pasteur.
Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ο εμβολιασμός θεωρούνταν θέμα εθνικού κύρους και ψηφίστηκαν οι πρώτοι νόμοι υποχρεωτικού εμβολιασμού. Στον 20ο αιώνα ανακαλύπτονται συνεχώς νέα εμβόλια. Σιγά-σιγά η ανθρωπότητα καταφέρνει να απαλλαγεί από φοβερές ασθένειες που προκαλούσαν θανάτους ή τραγικές επιπλοκές , αρρώστιες όπως η πολυομυελίτιδα, η διφθερίτιδα, ο τέτανος γίνονται άγνωστες στις προηγμένες σύγχρονες κοινωνίες, χάρη στον εμβολιασμό.
Στον περιορισμό των ασθενειών, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η εταιρεία Merck (μητρική εταιρεία της MSD), καθώς ο Διευθυντής του Τμήματος Έρευνας των Ιών και των Κυττάρων, ο Maurice Ralph Hilleman θεωρείται ο άνθρωπος που συνετέλεσε στην κυκλοφορία των περισσότερων εμβολίων στην ιστορία. Ο Robert Gallo, ένας από τους ερευνητές που ανακάλυψαν τον ιό HIV, έχει πει ότι ο Hilleman είναι ο πιο επιτυχημένος επιστήμονας στον τομέα των εμβολίων στην ιστορία.
Η φαρμακευτική έρευνα στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα, έχει αποδώσει νέα και ασφαλή εμβόλια, ενώ η πιο πρόσφατη σημαντική κατάκτηση στην ιστορία των εμβολίων (2006) είναι η ανάπτυξη εμβολίου έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων HPV, για την πρόληψη του τέταρτου πιο συχνού καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως, του καρκίνου τραχήλου μήτρας αλλά και άλλων μορφών καρκίνου.
Άλλη μία επιστημονική κατάκτηση είναι το εμβόλιο έναντι του έρπητα ζωστήρα, ενώ τα νέα εμβόλια που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια και βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, αναμένεται να προκαλέσουν τη νέα επανάσταση της Βιολογίας. Μέχρι τώρα, δοκιμάζονται εμβόλια mRNA κατά του ιού Έμπολα, του ιού της γρίπης Η1Ν1 και του τοξοπλάσματος και τώρα έχουμε πλέον και του κορωνοϊού. Αυτές οι νίκες της επιστήμης απέναντι στις ασθένειες είναι νίκες που επιτεύχθηκαν με τη βοήθεια των εμβολίων. Ας μην υποτιμούμε λοιπόν τη συμβολή των εμβολίων στη διασφάλιση της υγείας μας. Άλλωστε στο πολύ πρόσφατο παρελθόν οι άνθρωποι υπέφεραν και πέθαιναν από σοβαρές μολυσματικές ασθένειες που σήμερα έχουν μείνει μόνο ως ονόματα στην ιατρική βιβλιογραφία.
