Γιατί κοιμόμαστε λιγότερο όσο μεγαλώνουμε

«Μεγάλος να γίνεις με άσπρα μαλλιά» είναι η ευχή όλων καθώς σβήνεις τα κεράκια. Άλλος ένας χρόνος, άλλη μία άσπρη τρίχα, άλλη μια ρυτίδα. Μα και κάτι ακόμη, απρόβλεπτο αλλά σημαντικό. Άλλο ένα προβατάκι που προστίθεται στο ατελείωτο νοητό μέτρημα, καθώς παλεύεις για χιλιοστή φορά να βολευτείς σε μια θέση ύπνου.Τα λεπτά περνούν βασανιστικά και ο Μορφέας δεν λέει να κάνει την εμφάνισή του στα κουρασμένα σου βλέφαρα. Τι να σου συμβαίνει;

Μελέτες δείχνουν πως η ηλικία παίζει σημαντικό ρόλο ιδιαίτερα για τις γυναίκες που σε ποσοστό άνω του 36% χρειάζονται πάνω από 30 λεπτά για να αποκοιμηθούν, με τα ποσοστά να γίνονται μεγαλύτερα στις ηλικίες άνω των 65 ετών. Όσο μεγαλώνουμε φαίνεται πως αλλάζει η ποιότητα του ύπνου μας, κοιμόμαστε λιγότερο βαθιά και ξυπνάμε αρκετές φορές μέσα στη νύχτα, σε αντίθεση με τη μέρα που γίνεται ολοένα και πιθανότερο να αποκοιμόμαστε έστω και για λίγο, ενώ ορισμένοι αλλάζουν και το ωράριο του ύπνου τους, πηγαίνοντας νωρίτερα το βράδυ στο κρεβάτι για να το αποχωριστούν με το πρώτο φως της μέρας. Ο ένοχος γι’αυτή την κατάσταση ονομάζεται μελατονίνη, μια ορμόνη που σχετίζεται με το σκοτάδι και την έλευση του γλυκού ύπνου, της οποίας τα επίπεδα μειώνονται καθώς μεγαλώνουμε. Ένα βιολογικό ρολόι που βρίσκεται στον υποθάλαμο του εγκεφάλου μας, αυτό που ελέγχει τον κιρκαδικό μας ρυθμό, απελευθερώνοντας συγκεκριμένες ορμόνες κατά τη διάρκεια της ημέρας και ρυθμίζοντας τις ώρες του ύπνου μας. Καθώς γερνάμε τα κύτταρα του συγκεκριμένου τμήματος του εγκεφάλου μας απορρυθμίζονται και γερνούν και αυτά, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η αντίληψή μας για την κούραση και την εγρήγορση, τις εναλλαγές στο φωτισμό της ημέρας και κατά συνέπεια τις ώρες που ο οργανισμός μας αισθάνεται νύστα. Επιπλέον, με την ηλικία αποκτούμε και μεγαλύτερη ευαισθησία στο γύρω περιβάλλον, όπως πχ στο θόρυβο, ενώ πολλές φαρμακευτικές αγωγές, κυρίως τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιυπερτασικά και τα κορτικοστεροειδή ενδέχεται να κρατούν άγρυπνους τους ηλικιωμένους για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Καθώς γερνάμε, τείνουμε να έχουμε διακεκομμένο ύπνο, να σηκωνόμαστε περισσότερες φορές τη νύχτα εξαιτίας πόνων ή ενούρησης, να παρουσιάζουμε άπνοια και σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και γενικότερα να χρειαζόμαστε περισσότερη προσπάθεια για να επαναφέρουμε στο φυσιολογικό τις συνήθειες του ύπνου μας. Και εδώ τίθεται το ζήτημα, πως η έλλειψη του μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά προβλήματα όπως κατάθλιψη, μειωμένη προσοχή και μνήμη, υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, καθώς και κακή ποιότητα ζωής.

Πέρα όμως της ηλικίας, υπάρχει και μια νέα παράμετρος που ερευνούν οι επιστήμονες και έχει τις ρίζες της στο εξελικτικό μας παρελθόν, απενεχοποιώντας τη μελατονίνη. Ενδιαφέρουσες μελέτες σε φυλές ιθαγενών της Τανζανίας έχουν δείξει πως ο ανήσυχος ύπνος την γηραιότερων μελών της ομάδας αποτελούσε την εγγύηση της ασφάλειας και την εξασφάλιση της επαγρύπνησης έναντι των πιθανών κινδύνων από νυχτερινούς εισβολείς. Ίσως τελικά αυτό που χαρακτηρίζουν οι ηλικιωμένοι ως αϋπνία να αποτελεί στην πραγματικότητα ένα εξελικτικό χαρακτηριστικό επιβίωσης από το μακρινό παρελθόν του ανθρώπου όπου ο ανήσυχος ύπνος των γηραιοτέρων διασφάλιζε την επιβίωση των παιδιών και των νεότερων μελών της κοινωνικής ομάδας τους. 

Όποια όμως και αν είναι τελικά η αιτία, η έλλειψη ύπνου είναι βέβαιο πως μόνο προβλήματα ψυχικά και σωματικά μπορεί να φέρει. Γι’αυτό είναι απαραίτητο να φροντίζουμε να βρίσκουμε λύσεις που θα μας εξασφαλίζουν έναν καλό και βαθύ ύπνο. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως με τακτική άσκηση και με προσοχή σε παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάζουν τον ύπνο μας, όπως η τηλεόραση, τα κινητά και τα δυνατά φώτα, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα ικανοποιητικό ρυθμό στο ραντεβού με το μαξιλάρι μας. Επιπλέον, η αποφυγή χρήσης αλκοόλ, υπερβολικής κατανάλωσης καφεΐνης και του καπνίσματος, μπορούν να λειτουργήσουν προς την ίδια κατεύθυνση. Γιατί το σημαντικό είναι να προσπαθούμε για να εξασφαλίσουμε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου που θα  βοηθήσει το σώμα μας να ξαναθυμηθεί τις καλές συνήθειες κατάκλισης, θα ξεκουράσει το μυαλό και θα μας χαρίσει ευεξία και δύναμη για την κάθε καινούργια μέρα που ξημερώνει.