Ιαν
Η ιστορία του σταυρόλεξου πηγαίνει πολλές χιλιάδες χρόνια πίσω στο χρόνο, τότε που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι δημιουργούσαν παιχνίδια με λέξεις τα οποία ήταν κυρίως σε μορφή ακροστιχίδας και γρίφων. Οι Ρωμαίοι έπαιζαν με παζλ λέξεων και δημιουργούσαν φράσεις με καρκινική γραφή( φράσεις που διαβάζονται και ανάποδα) όπως αργότερα και οι Βυζαντινοί. Στον Μεσαίωνα αντίστοιχες συμμετρικές φράσεις αποδόθηκαν σε μάγισσες και χρησιμοποιούνταν σαν γούρια και θεραπευτικά μέσα. Τον 19ο αιώνα τα παιχνίδια με λέξεις ήταν ήδη πολύ δημοφιλή στην βικτωριανή Αγγλία που λέγεται πως δημιούργησε το Windsor Enigma, το οποίο ζητούσε από τους υπηκόους να απαντήσουν σε ερωτήσεις με την προϋπόθεση να σχηματίζεται σε ακροστιχίδα με τα αρχικά γράμματα μια πόλη της Αγγλίας.
Το πρώτο σύγχρονο σταυρόλεξο δημιουργήθηκε από τον Άρθρουρ Γουάιν και δημοσιεύτηκε σε μια σελίδα ψυχαγωγίας το Δεκέμβριο του 1913 στην εφημερίδα «Κόσμος της Ν. Υόρκης». Ο Γουάιν που είχε εξαντλήσει όλα τα διαθέσιμα παζλ της εποχής εκείνης, δημιούργησε ένα γρίφο σε σχήμα ρόμβου με 32 κενά τετραγωνάκια, τα οποία θα συμπληρώνονταν με τη βοήθεια συγκεκριμένων στοιχείων που δίνονταν στους αναγνώστες. Η ιδέα του την επόμενη κιόλας μέρα έγινε ανάρπαστη και περίπου μια δεκαετία αργότερα, η μανία με τα σταυρόλεξα διαδόθηκε σε ολόκληρη την υφήλιο. Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα σταυρόλεξα, χρησιμοποιήθηκαν από τις συμμαχικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας για να σπάζουν τους κώδικες των ναζί, ενώ οι εφημερίδες δημοσίευαν σταυρόλεξα για να ξεχνιέται κάπως ο κόσμος από τις συμφορές του πολέμου.
Στη σύγχρονη εποχή η μανία του σταυρόλεξου πήρε και επιστημονική περιβολή, μιας και αρκετοί υποστηρίζουν πως συμβάλει στην αποφυγή νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως το Alzheimer’s και η άνοια, γιατί ακονίζει το μυαλό συνδυάζοντας την οπτική ικανότητα με τη λογική. Μελέτες που υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία δείχνουν πως η ενασχόληση με «παιχνίδια του μυαλού» όπως τα σταυρόλεξα και το Sudoku μπορούν να καθυστερήσουν κατά 2.5 χρόνια την πρόοδο μιας άνοιας και να βελτιώσουν την ικανότητα της εστίασης της προσοχής, αλλά δεν μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνισή της. Η γεροντική άνοια και το Alzheimer μπορούν να προληφθούν κατά ένα βαθμό με την κοινωνικότητα, την υιοθέτηση μιας υγιεινής διατροφής και την σωματική και πνευματική εγρήγορση, όμως η εγκεφαλική λειτουργία εξαρτάται αποκλειστικά από την υγεία του νευρικού και του αγγειακού συστήματος ενός ατόμου. Συνεπώς, δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία που να στηρίζουν το επιχείρημα της απασχόλησης με σταυρόλεξα ως μέθοδο αντιμετώπισης αυτών των ασθενειών. Περισσότερη προστασία μοιάζει να παρέχουν συμπληρώματα διατροφής, όπως το Gingko biloba, παρά τα σταυρόλεξα αυτά καθ’αυτά. Τα τελευταία σίγουρα παρέχουν ένα είδος υψηλότερης γνωστικής εγρήγορσης αλλά δεν αναχαιτίζουν τις ασθένειες της μνήμης.
Παρόλα αυτά είναι κοινώς αποδεκτό πως τα σταυρόλεξα κάνουν καλό στον εγκέφαλο γιατί τον εξασκούν στην αναζήτηση λύσεων και όντως συστήνονται για ηλικιωμένους και όχι μόνο. Ο Ιανουάριος είναι ένας μήνας αφιερωμένος στα παιχνίδια που ακονίζουν το μυαλό και σίγουρα γιορτάζουμε το αγαπημένο μας σταυρόλεξο που συντροφεύει την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες.
