Ιούν
Η Ελληνική γη θεωρείται παράδεισος για τους λάτρεις και επισκέπτες των σπηλαίων, καθώς λόγω των ιδιαίτερων γεωλογικών παραγόντων και της μορφολογίας του εδάφους της υπάρχουν στη χώρα μας πάνω από 8.500 σπήλαια. Η δημιουργία τους οφείλεται πρωτίστως στην υψηλή διαλυτότητα των ασβεστόλιθων που επικρατούν στα ελληνικά βουνά όταν εισέλθει το νερό της βροχής. Αυτή είναι και η πρωταρχική αιτία γενέσεως των σπηλαίων, ωστόσο χρειάζονται συχνά πολύ χρόνο, εκατοντάδες χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια για να καταλήξουν στην μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα. Το νερό που διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποτίθεται αργά-αργά στα σημεία όπου στάζει. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο έδαφος οι σταλαγμίτες. Περίτεχνοι σχηματισμοί που αφήνουν άφωνο τον επισκέπτη, ένα παιχνίδισμα της φύσης που θυμίζει δημιουργία μεγαλοφυούς γλύπτη.
Αυτές οι ανθρακικές αποθέσεις μέσα σε σπήλαια, οι σταλακτίτες και σταλαγμίτες, μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για την ηλικία της γης, ενώ τα απομεινάρια από οστά ζώων και ανθρώπων στα έγκατα των σπηλαίων μπορούν να μας δηλώσουν στοιχεία για την ιστορία και τον πολιτισμό της κάθε περιοχής. Τόσο στα ελληνικά νησιά, όσο και στην χερσαία Ελλάδα θα συναντήσει κανείς πολλά διαφορετικά είδη σπηλαίων απαράμιλλης ομορφιάς. Αρχιτεκτονικές δομές που δημιουργούν θαλάμους όμοιους με βασιλικά ανάκτορα, υπόγεια νερά, κρυστάλλινα και μυστηριακά, δημιουργούν ανεπανάληπτα υπόγεια τοπία. Οι σημαντικές γεωλογικές διεργασίες έχουν προικίσει τα έγκατα της ελληνικής γης με πραγματικά μνημεία της φύσης, γεμάτα γοητεία και μυστήριο. Αρκετά σπήλαια έχουν αποκτήσει μεγάλη φήμη σε παγκόσμιο επίπεδο για τα σημαντικά ανθρωπολογικά τους ευρήματα. Πολλά από αυτά αποτέλεσαν καταφύγιο του πρώιμου ανθρώπου, ενώ άλλα υπήρξαν σπουδαίοι λατρευτικοί χώροι. Η δύναμη της φύσης, καθώς εκδηλώνεται αθέατη από την ανθρώπινη παρατήρηση, μάγεψε όλους τους πολιτισμούς και έτσι σπουδαίες χθόνιες θεότητες συνδέθηκαν με τα σπήλαια και θεωρήθηκαν προστάτες τους, όπως ο γνωστός μας Πάνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά καιρούς έγιναν απόπειρες να χρησιμοποιηθούν πολλά σπήλαια που βρίσκονται κάτω από την στάθμη της θάλασσας ως βάσεις υποβρυχίων. Ενδεικτικά, υπάρχει η φήμη ότι το σπήλαιο της Βουλιαγμένης εξερευνήθηκε κατά την διάρκεια της κατοχής απ’ τους Γερμανούς για την δυνατότητα ή όχι να μετατραπεί κάποια στιγμή ως καταφύγιο για υποβρύχια. Στα νησιά μας από τα πιο ονομαστά σπήλαια θεωρούνται το σπήλαιο της Μελισσάνης στην Κεφαλονιά, το Δικταίο Άντρο στην Κρήτη και το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος στην Χίο που όλα έχουν και τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον:
🔘Στην Κεφαλονιά βρίσκεται το σπήλαιο της Μελισσάνης όπου δημιουργήθηκε, όταν κατέρρευσε η οροφή που το σκέπαζε. Στο κέντρο του υπάρχει μια εντυπωσιακή λίμνη που μπορεί κάποιος να δει από κοντά με βάρκα. Στο κέντρο της λίμνης υπάρχει ένα μικρό νησάκι, πάνω στο οποίο βρέθηκαν ευρήματα που πιστοποιούν τη λατρευτική λειτουργία του σπηλαίου καθώς, κατά την αρχαιότητα, οι προϊστορικοί κάτοικοι λάτρευαν τον Θεό Πάνα και την παρουσία γυναικείων μορφών, τις γνωστές Νύμφες.
🔘Το Δικταίο Άντρο είναι το σπήλαιο στο οποίο κατά τη μυθολογία κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον μελλοντικό πατέρα των θεών Δία.
🔘Στο Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος στην Χίο, η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα που χρονολογούνται από τη Μέση και Νεότερη Νεολιθική περίοδο (6η και 5η χιλιετία π.Χ.).Σημαντική υπήρξε και η ανεύρεση οστών από αρκούδες, λεοπαρδάλεις, αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ζώα που έχουν εξαφανιστεί εδώ και χιλιετίες απ’ το νησί.
Εξίσου εντυπωσιακά, βέβαια, είναι και τα σπήλαια στην ηπειρωτική Ελλάδα όπως του Διρού στην Λακωνία, του Περάματος στα Γιάννενα, το σπήλαιο Λιμνών κοντά στα Καλάβρυτα, της Αλιστράτης Σερρών και του σπηλαίου πηγών Αγγίτη. Όλα τα προαναφερθέντα οφείλουν την δημιουργία τους στην διάβρωση των πετρωμάτων που τα περιβάλλουν απ’ την δύναμη του νερού.
🔘Το σπήλαιο πηγών Αγγίτη διατρέχεται απ’ το ομώνυμο ποτάμι και η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα παλαιολιθικά και παλαιοντολογικά, καθώς και ένα χαυλιόδοντα από μαμούθ, που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας. Στην έξοδο του ποταμού που αποτελεί την είσοδο του σπηλαίου υπάρχει υδροτροχός που λειτουργούσε από την τουρκοκρατία, για την ύδρευση των γύρω οικισμών. Το σύστημα τροχών κάλυψε τις ανάγκες υδροδότησης της περιοχής μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί μοναδικά είδη ψαριών και ένα μοναδικό είδος ημιδιάφανης πετροκαραβίδας.
🔘Το σπήλαιο του Διρού μαγεύει εξαιτίας του πλούσιου πολύχρωμου διακόσμου που έχει και μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί κάνοντας βαρκάδα. Το μεγαλύτερο μέρος του σπηλαίου καλύπτεται με θαλασσινό νερό και η στάθμη των υδάτων στο εσωτερικό του μεταβάλλεται ανάλογα με τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες. Εντός του σπηλαίου έχουν εντοπισθεί οστά ιπποπόταμων, πανθήρων, υαινών, λιονταριών, ελαφιών και άλλων ζώων, καθώς και προϊστορική κεραμική.
🔘Τέλος, είναι αξιοσημείωτο ότι πολλά σπήλαια βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής απ’ την Αθήνα, όπως του Πανός στην Πάρνηθα, το Κουτούκι στην Παιανία και της Λίμνης της Βουλιαγμένης, ενώ ένα από αυτά βρίσκεται στην κυριολεξία κάτω από τα πόδια μας! Πρόκειται για το σπήλαιο του Προφήτη Ηλία στην Ριζούπολη Αθηνών, πολύ κοντά στην ομώνυμη εκκλησία, το οποίο περιέχει έναν τεράστιο θόλο με πανέμορφους σταλακτίτες, αλλά δεν είναι επισκέψιμο λόγω της οικοδόμησης πολυκατοικιών πάνω στο πέτρωμα του σπηλαίου!
Η πλούσια φυσική, ιστορική και πολιτιστική αξία των ελληνικών σπηλαίων δεν μπορεί, λοιπόν, να παραγνωριστεί και είναι καθήκον όλων μας να προστατεύουμε τους χώρους των σπηλαίων, όταν τα επισκεπτόμαστε και να τα διατηρούμε αναλλοίωτα, καθώς αποτελούν μέρος της κληρονομιάς μας!
6 Ιουνίου: Παγκόσμια Ημέρα των Σπηλαίων
