Μαρ
Από τα τέρατα με τα άγρια μάτια και τα μαλλιά σαν φίδια, μέχρι την γλυκιά κοκκινομάλλα ‘Αριελ του παιδικού παραμυθιού, οι γοργόνες ασκούσαν πάντα μια γοητεία και χιλιάδες μύθοι πλέχτηκαν γύρω από αυτές. Οι Νηρηίδες των αρχαίων Ελλήνων, οι Σειρήνες της Οδύσσειας, οι «Νύμφες του Κύματος» των Σκωτσέζων, πλάσματα απόκοσμα και μαγευτικά, γίνονταν ο τρόμος των ναυτικών μα και οι πρωταγωνίστριες των θρύλων εδώ και χιλιάδες χρόνια, με τη δύναμη να διαλύσουν ένα σκαρί αλλά και να πραγματοποιήσουν μια ευχή, να κοιμήσουν τους ναυτικούς με το υπέροχο τραγούδι τους αλλά και να τους χαρίσουν υπέροχα μαργαριτάρια από το δάκρυ τους.
Μισές ψάρια και μισές άνθρωποι, προστάτιδες του βυθού, λέγεται πως ζούσαν στα βάθη των ωκεανών και παρέμεναν για πάντα όμορφες και νέες, έτοιμες να σαγηνεύσουν μα και να εκδικηθούν τους ναυτικούς που θα τις αψηφούσαν. Για τους αρχαίους Έλληνες ήταν η Σθενώ, η Ευρυάλη και η Μέδουσα, το κεφάλι της οποίας και έκοψε ο Περσέας μιας και ήταν η μόνη θνητή από τις τρεις αδελφές. Η Σθενώ συμβόλιζε τη δύναμη της θάλασσας, η Ευρυάλη σήμαινε την πλατιά θάλασσα και την απεραντοσύνη της, ενώ η Μέδουσα σήμαινε πως θα ήταν προστάτιδα κάποιου αν και τρομακτική στην εκδίκησή της. Στην Ιρλανδία οι μύθοι τις ήθελαν να κατοικούν στη Μέση Γη και να έρχονται στην επιφάνεια της θάλασσας κολυμπώντας στα θαλάσσια ρεύματα, ενώ οι Σκωτσέζοι πίστευαν πως οι ίδιοι προέρχονται από αυτές. Στην Πορτογαλία πίστευαν πως ήταν αδελφές με τις νεράιδες, ενώ στη Γαλλία πως έπεσαν από το Φεγγάρι. Στην Ιαπωνία θεωρούνταν θειϊκοί σπόροι που πραγματοποιούν ανάλογα το καλό ή το κακό και μέχρι και δυο αιώνες πριν, οι αλιείς τελειοποιούσαν την τέχνη δημιουργίας εκθεμάτων γοργόνων στα τοπικά καρναβάλια για να διατηρείται ζωντανός ο μύθος τους.
Όποια όμως και αν ήταν η ιστορία πίσω από την εμφάνισή τους το βέβαιο είναι ότι οι γοργόνες ασκούσαν πάντα μια μυστικιστική γοητεία και τροφοδοτούσαν ανέκαθεν την φαντασία των ναυτικών. Από την θεά Αταργάτη των Ασσύριων, που μεταμορφώθηκε σε ψάρι γιατί κατά λάθος σκότωσε τον θνητό εραστή της, μέχρι την Θεσσαλονίκη την ετεροθαλή αδελφή του Μέγα Αλέξανδρου που έχυσε κατά λάθος το αθάνατο νερό και καταδίκασε τον εαυτό της να ζει για πάντα στη θάλασσα ρωτώντας τους ναυτικούς για την τύχη του αδελφού της ελπίζοντας πάντα να παίρνει την απάντηση ότι εξακολουθεί να ζει και να βασιλεύει, οι γοργόνες συνδέθηκαν με τα ναυτικά ταξίδια, τις καταιγίδες και τα ναυάγια, αλλά και τις διασώσεις όσων αγάπησαν. Μάλιστα οι ναυτικοί φοβούμενοι τις δεισιδαιμονίες που τις ακολουθούσαν, φρόντιζαν να προσθέτουν τη φιγούρα μιας γοργόνας στη πλώρη του σκάφους, για να τους φέρνει καλή τύχη και καλοκαιρία στο ταξίδι, σε αντίθεση με την κακοδαιμονία που συνόδευε κάποτε τον γυναικείο πληθυσμό όταν επιβιβαζόταν σε πλοίο.
Μέχρι πρόσφατα οι ψαράδες πίστευαν ακράδαντα πως μια γοργόνα στο ακρόπρωρο θα λειτουργούσε σαν φύλακας άγγελος για το πλήρωμα, πως μετουσίωνε την ίδια την ψυχή του καραβιού όπως όρθωνε το ανάστημά της απέναντι στα στοιχεία της φύσης και πως έφερνε πλούτο και δύναμη στον καραβοκύρη. Κατά καιρούς δε, πολλοί ναυτικοί ανέφεραν πως τις είχαν συναντήσει στα ταξίδια τους, με πρώτη επίσημη καταγραφή αυτή του Χριστόφορου Κολόμβου που το 1493 πίστεψε πως τις αντίκρυσε ταξιδεύοντας προς την Καραϊβική, αλλά και τους ναυαγούς του καραβιού Sperwer που βυθίστηκε από τυφώνα κοντά στο νησί Genoy της Κορέας, που διηγούνταν ότι έβλεπαν συχνά γοργόνες να κολυμπούν τριγύρω από νησί, αν και πιστεύεται πως πρόκειται για τις γνωστές δύτριες Amma που μπορούσαν να κολυμπούν γυμνές και με άπνοια για πολλή ώρα κάτω από το νερό. Με τα χρόνια πολλοί ναυτικοί εξακολούθησαν να τροφοδοτούν στο μύθο τους, με τους επιστήμονες όμως να δίνουν πολύ πιο λογικές εξηγήσεις για τα φαινόμενα αυτά. Ένα θαλάσσιο ζώο όπως μια φώκια ή ένα θαλάσσιο λιοντάρι μπορούν εύκολα να θυμίσουν στους ναυτικούς τη μορφή της γοργόνας που είχαν στο μυαλό τους. Ακόμη και τα θαλάσσια κήτη manatees που μοιάζουν από μακριά με γοργόνες και ξεχωρίζουν για τον τρόπο με τον οποίο κουβαλούν τα μωρά τους, που μοιάζει με αυτόν του ανθρώπου καθώς λικνίζει ένα βρέφος στην αγκαλιά του, λειτουργούσαν σαν ορόσημα συνάντησης ναυτικών με τα μυθικά πλάσματα του μυαλού.
Όποια όμως και αν είναι η εξήγηση, ένα είναι το βέβαιο. Πως ο μύθος της γοργόνας έχει την δύναμη να παραμένει αναλλοίωτος στο χρόνο, να εξάπτει τη φαντασία, να φοβίζει μα και να συγκινεί, να εκδικείται μα και να προστατεύει. Άλλωστε, το μυαλό σε ένα μακρινό ταξίδι χρειάζεται πάντα μια συντροφιά και μια γοργόνα στο νου ή την πλώρη με τη δύναμη να παρηγορεί, να ξορκίζει το κακό και να μαγεύει.
