Μαρτυρικό Δίστομο

Εδώ ´ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου,

ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσεχείς. 

Εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου

κι απ´τη θυσία και τη σκληρότητα του ανθρώπου…

*Γιάννης Ρίτσος
 

Ήταν 10 Ιουνίου του 1944 όταν τελέστηκε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα πολέμου στην κατεχόμενη, από τους Ναζί, Ελλάδα. Στο μαρτυρικό Δίστομο 218 κάτοικοι, ανάμεσά τους 45 παιδιά και 20 βρέφη, εκτελέστηκαν απάνθρωπα.Μια γερμανική στρατιωτική φάλαγγα των Ες-Ες ξεκίνησε από τη Λιβαδειά για την Αράχωβα, με σκοπό να εκκαθαρίσει την περιοχή από τις αντάρτικες δυνάμεις. Στο Δίστομο ενώθηκε με μια άλλη ομάδα που είχε ξεκινήσει από την Άμφισσα. Στη θέση Καταβόθρα, οι Γερμανοί δέχτηκαν επίθεση από αντάρτες του ΕΛΑΣ και μετά από μια σφοδρή μάχη αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν αφήνοντας πίσω τους 40 νεκρούς και αρκετούς τραυματίες, μεταξύ αυτών και τον επικεφαλής των δυνάμεών τους. Οι Γερμανοί απέδωσαν την επίθεση του ΕΛΑΣ σε ειδοποίηση που έλαβαν από τους κατοίκους του Διστόμου και σε αντίποινα, επέστρεψαν στο χωριό και το πυρπόλησαν, σκοτώνοντας όλους τους κατοίκους και αφήνοντας πίσω τους ανείπωτη θλίψη και μια θανατερή σιωπή. Η μανία τους ήταν τόσο μεγάλη ώστε δεν λυπήθηκαν κανένα που συνάντησαν στο διάβα τους και σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων βίασαν, λεηλάτησαν και σκότωσαν μαρτυρικά όποιον έβρισκαν. Η σφαγή σταμάτησε μόνο όταν νύχτωσε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λιβαδειά, αφού βέβαια πυρπόλησαν όλα τα σπίτια του χωριού. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή τους στη βάση τους, καθώς σκότωναν όποιον άμαχο συναντούσαν στο διάβα τους, με μάρτυρες να μιλούν για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή και πτώματα να κρέμονται ακόμη και από δένδρα. Η πρωτοφανής θηριωδία προκάλεσε την διεθνή κατακραυγή της κοινής γνώμης. Με το τέλος του πολέμου, ο επικεφαλής και κύριος υπεύθυνος, τότε διοικητής Χανς Ζάμπελ, συνελήφθη στο Παρίσι όπου είχε καταφύγει και προφυλακίστηκε από τις ελληνικές αρχές. Τον Αύγουστο του 49 ομολόγησε την θηριωδία, δικαιολογούμενος πως εκτελούσε εντολές ανωτέρων και εκδόθηκε προσωρινά στη Δ. Γερμανία για άλλη υπόθεση, χωρίς να επιστρέψει ποτέ στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεών του.  

Η σφαγή του Διστόμου παρέμεινε ένα ατιμώρητο έγκλημα ακόμη και μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο δεν ξεχάστηκε ποτέ, με το πένθος να κρατά για δεκαετίες αναμμένα τα καντήλια σε κάθε σπιτικό του χωριού που κυριολεκτικά ξεκληρίστηκε. Σήμερα 78 χρόνια μετά, η 10η Ιουνίου παραμένει μια σκοτεινή επέτειος στην αιματοβαμμένη ιστορία της ανθρωπότητας που δείχνει το αποτρόπαιο πρόσωπο του πολέμου. Ενός πολέμου που ευχόμασταν να μην επαναληφθεί ποτέ. Αλλά φευ! Η εισβολή, η αγριότητα, οι σκοτωμοί, οι βιασμοί, το ξεκλήρισμα και τα ολοκαυτώματα συνεχίζουν να είναι η σκληρή πραγματικότητα κάθε αδυσώπητου πολέμου, όπως αυτού που ζούμε από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, στην Ουκρανία.